Tôi thích làm một người viết. Hay nói đúng hơn, tôi thích những khoảnh khắc mình là một người viết.
Một trong những điều buồn bã nhất với tôi là chứng kiến một người viết mình thích trở thành một nhà văn. Tôi sẽ mau chóng, dù không muốn, nhận ra trong tác phẩm của anh ta những thành phần giả dối, ốm yếu và thảm hại. Có thể chỉ một từ, một câu, một đoạn văn, hoặc không may thì cả cuốn sách. Chúng giả dối vì rõ ràng đã được tạo ra để thỏa mãn một thứ gì đó nằm ngoài bản thân tác phẩm: thị hiếu người đọc, ý muốn của nhà sách, lí tưởng của xã hội. Chúng không đến từ người viết ra chúng.
Chữ “nhà” trong từ “nhà văn” (hay nhà báo, nhà giáo…) là tiền tố chỉ người làm nghề, người có chuyên môn, vốn xuất phát từ chữ “gia” trong tiếng Hán (triết gia, họa gia). Nguồn gốc bởi trong xã hội xưa, nghề nghiệp thường mang tính gia truyền, một người thừa hưởng chuyên môn từ gia đình, và lại dùng chuyên môn đó để nuôi sống gia đình. Chữ “nhà” đó hàm chứa cả lòng tự hào lẫn trách nhiệm.
Nhưng chữ “nhà” ấy cũng là cái bẫy. Lòng tự hào về năng lực viết khiến anh ta sẽ cố gắng viết hay, thay vì viết thật. Trách nhiệm với gia đình và cơm áo khiến anh ta sẽ để tâm viết thứ người đọc muốn, thay vì mình muốn. Anh ta đã là nhà văn, nhưng không chắc còn là một người viết.
Người viết, nghĩa là người đơn giản ở trong trải nghiệm viết. Không mang thêm danh xưng, kì vọng hay gánh nặng nào. Khi là người viết, câu chữ ra đời chỉ còn để phục vụ chính tác phẩm, và chính anh ta. Ngắt kết nối với thế giới, anh ta hòa làm một với trải nghiệm. Anh ta là người trong trải nghiệm.
Trong trải nghiệm – đó là trạng thái kì diệu nhất của một con người, mà ai trong chúng ta hẳn cũng đã từng có được. Về cơ bản theo tôi nghĩ, người trong trải nghiệm là người đạt đủ hai điều kiện, cũng là hai dấu hiệu nhận biết sau:
Thứ nhất, bạn chỉ tìm niềm vui trong chính trải nghiệm. Không phải trong kết quả của nó. Ví như một người viết chỉ thấy ngây ngất khi diễn đạt ra mạch lạc một suy tư phức tạp trong đầu, hoặc tìm thấy một từ hoàn hảo cả về ngữ nghĩa lẫn âm điệu để đặt vào câu. Số lượng like, những lời tán thưởng, tiền nhuận bút, thậm chí cả số người tiếp thu được thông điệp cũng không phải là mối bận tâm của bạn, khi bạn đang còn viết. Khi chìm trong trải nghiệm, bạn quan sát và ghi nhận được từng tích tắc hạnh phúc mình trải qua.
Thứ hai, bạn để tự nhiên cho trải nghiệm diễn ra. Trải nghiệm là của bạn, nhưng bạn không sở hữu nó. Bạn không gắng điều khiển nó theo ý mình. Bạn nhận ra nhân vật bạn viết đang dần nảy sinh những tính cách nằm ngoài phác thảo ban đầu, nhưng bạn đơn giản là cứ viết tiếp. Bạn nhận ra mình quên truyền đạt một ý tâm đắc trong bài giảng, nhưng vẫn tiếp tục mạch nói thay vì gắng gượng lội lại bổ sung. Bạn hòa làm một với dòng chảy. Từ đó khi trải nghiệm diễn ra, bạn cũng đang diễn ra. Bạn trở thành một bạn khác chưa từng có, tạo ra những thứ chưa từng có.
Suốt cuộc đời tôi gặp nhiều nhà giáo, nhưng chỉ kính trọng những người dạy. Gặp nhiều kì thủ, nhưng chỉ kính trọng những người chơi cờ. Gặp nhiều nhà văn, nhưng chỉ kính trọng những người viết. Những người trong trải nghiệm đó mới là những người tôi muốn, và đã thỉnh thoảng may mắn trở thành.
Còn bạn đã từng là người gì, đã là một phần của trải nghiệm nào?
Comments